Պացիենտների համար
- Covid 19
- Մաշկային հիվանդություններ
- Մարսողական համակարգ
- Սիրտ-անոթային համակարգ
- Թերապիա
- Ոսկրա-մկանային համակարգ
- Քիթ-կոկորդ-ականջաբանություն
- Նյարդային համակարգ
- Ուրոլոգիա
- Գինեկոլոգիա
- Առաջին օգնություն
- Էնդոկրինոլոգիա
- Վիրաբուժություն
- Առողջ ապրելակերպ
- Ախտորոշում
Սակավարյունություն
Բժիշկներին դիմում են բազմաթիվ պացիենտներ, գանգատվելով ուժերի անկումից, հոգնելիությունից, իմունիտետի նվազումից, ախորժակի բացակայությունից, եղունգների ու մազերի կոտրտվածությունից, տրամադրության տատանումներից, քնի հետ կապված խնդիրներից և մի շարք այլ ախտանշաններից: Որպես կանոն, մարդիկ հակված են իրենց վիճակը վերագրել ավիտամիոզին: Սակայն այդ երևույթները բնորոշ են նաև այնպիսի հիվանդության, որը, չնայած ինքնուրույն հիվանդություն չի համարվում, բայց օրգանիզմի համար կարող է ծանր հետևանքներ ունենալ: Խոսքը տարածված ախտաբանության` սակավարյունության (անեմիա) մասին է:
Սակավարյունությունը բնութագրվում է հեմոգլոբինի խտության նվազմամբ (տղամարդկանց մոտ 130գ/լ-ից, կանանց մոտ` 120գ/լ-ից պակաս) և, մեծ մասամբ, արյան մեջ էրիթրոցիտների ծավալով (տղամարդկանց մոտ` 39%, կանանց մոտ` 35%): Սակավարյունությունը միշտ երկրորդական է, այսինքն, այն ուղեկցում է որևէ հիվանդության, որպես ախտանշան:
Սակավարյունության առավել տարածված տեսակն է երկաթ-դեֆիցիտայինը (ԵԴՍ), որը կազմում է սակավարյունության բոլոր դեպքերի 98%-ը: ԵԱԱ զարգացման ռիսկի խմբում են վերարտադրողական տարիքի կանայք, հղիները, կերակրող մայրերը և փոքրահասակ երեխաները:
ԵԴՍ զարգացման հիմնական պատճառներն են.
- տարբեր հիվանդությունների պատճառով տարբեր տեղակայման արյունահոսությունները (ստամոքս-աղիքային, արգանդային, քթային, երիկամային),
- աղիներում սննդի հետ ստացված երկաթի յուրացման խանգարումը,
- օրգանիզմում երկաթի ավելացած պահանջարկը (հղիություն, կերակրում, ինտենսիվ աճ և այլն),
- երկաթի ալիմենտար անբավարարություն (անբավարար սնունդ, անորեքսիա, բուսակերություն և այլն):
ԵԴՍ զարգացման սկզբնական փուլում երկաթի անբավարարությունն օրգանիզմում վատացնում է երկաթպարունակող հյուսվածքային շնչառության ֆերմենտների ֆունկցիան: Դրա հետևանքով զարգանում են բազմաթիվ տրոֆիկ խանգարումներ (մաշկի չորություն, եղունգների կոտրտվածություն, մազաթափություն): Հետագայում խանգարվում է նաև հեմոգլոբինի ձևավորումը:
Սակավարյունության բուժման հիմնական սկզբունքներն են.
- երկաթի անբավարարության հիմնական պատճառների վերացումը,
- օրգանիզմն ապահովել ամինաթթուների, սպիտակուցների, վիտամինների և միկրոտարրերի բավարար քանակով,
- ստամոքսի և բարակ աղու էպիթելի կառուցվածքի և գործառույթի կարգավորումը, որոնք կարևոր դեր են խաղում սննդի հետ օրգանիզմ ներմուծված երկաթի յուրացման համար:
Բայց միայն երկաթի բարձր պարունակությամբ (միս, լյարդ, ոլոռ, լոբի և այլն) սննդակարգը բավարար չէ տվյալ տարրի անբավարարությունը վերացնելու և ԵԴՍ-ն բուժելու համար: Սննդի հետ ներմուծվող երկաթի քանակությունը չի համապատասխանում այն քանակին, որը ներծծվում է ստամոքս-աղիքային ուղիում: Օրինակ, եթե չափահաս տղամարդը օրական լիարժեք սննդի հետ ստանում է 18 մգ երկաթ, դրանից յուրացվում է ընդամենը 1-1,5 մգ-ը, իսկ կանանց մոտ 12-15 մգ-ից յուրացվում է ընդամենը 1-1,3 մգ-ը:
Այդ պատճառով էլ ԵԴՍ համապատասխան բուժումն անհնարին է առանց երկաթ պարունակող դեղպատրաստուկների: Դրանք ստամոքս-աղիքային ուղիում սննդի մեջ պարունակվող երկաթից առավել լավ են յուրացվում: Դեղպատրաստուկն ընտրելիս անհրաժեշտ է հաշվի առնել, որ ԵԴՍ դեպքում հեմոգլոբինի ցուցանիշի համապատասխան աճը կարելի է ապահովել միայն, երբ օրգանիզմ է ներմուծվում 30-100 մգ երկվալենտ երկաթ: Եվ, քանի որ, ԵԴՍ ֆոնի վրա երկաթի յուրացումը աճում է մինչև 25-30% (համեմատած 3-7% նորմայի հետ), պացիենտին անհրաժեշտ է նշանակել օրական 100-300 մգ երկվալենտ երկաթ:
Բացի դրանից, բուժման սխեման անպայման պետք է ներառի ասկորբինաթթու, որը նպաստում է երկաթի լավ յուրացմանը, ընդ որում, նրա պարունակությունը պետք է 2-3 անգամ գերազանցի երկաթի պարունակությանը: Թերապիայի արդյունավետությունը նշանակալիորեն բարձրացնելու համար հարկավոր է նաև ֆոլաթթու և վիտամին B12 ընդունել, որոնք արյունաստեղծ բջիջներում ուժեղացնում են ԴՆԹ սինթեզը, ինչպես նաև կարգավորում են օրգանիզմում երկաթի մետաբոլիզմի ցիկլը:
Հեղինակ. Մարո Գաբրիելյան
Սկզբնաղբյուր. Առողջապահության լրատու 8-9.2012